ERMENILERIN KIMLIGI VE BUYUK ERMENISTAN EFSANESI
(RUS VE ERMENI KAYNAKLARINA GORE) Great Armenia Myth And Armenian Identity Ccording To Theirs And Russian Historians
Emin Arif (Sihaliyev)*
Ozet
Simdiye kadar Turkiye’de Ermenilerin kokenleri ve Buyuk Ermenistan dusuncesi hep Turk kaynaklari dogrultusunda ele alindi. Bu calismada objektif degerini korumak acisindan genel olarak Rus ve Ermeni kaynaklarina istinat edildi. Acaba, konuya onlarin yaklasimlari nasildir? Gercek Ermeni tarihi ve onlarin kimlikleri konusunda bu tarihciler ne dusunmektedirler? Bu bakimdan calismaya bilim adina farkli bir acidan bakma amaci gudulmustur. Gercekte Ermeni tarihi Ermeni tarihcilerine gore de karanlik kalmaktadir. Bu nedenle Ermeniler bilimsellik acisindan yanilgiya dusmus ve tarihe kendi acilarindan bakmislardir. Genellikle, Ermeniler kendi tarihlerini gordukleri gibi degil, gormek istedikleri gibi yazmislardir ki bu yaklasim da bilim adina gercekleri yansitmiyor. Bu calismada Ermenilerin kimligi, onlarin Ruslar tarafindan Guney Kafkasya’ya gocurtuldukleri ve tarihte ilk devlet kuruluslari hakkinda bilgiler yer almaktadir.
Anahtar Kelimeler: Ermeniler, Rus, Kafkasya.
Abstract
Until now, the natives of Armenian an idea of “Great Armenia†embroidered only by Turkish welds. In this article, it has relied on the welds of Russian and Armenians to be more objective. I wonder about their impressions of this topic? What’s their thought about the right Armenian history and their identities? In the same corner it was aimed in this article to increase new scientific facts to the history. In fact the Armenian history even according to the Armenian historians is mystery. For this reason, Armenians comment mistakes in their scientific factual point of view and looked to the history from different side. Generally, Armenians didn’t write their history as it was but as they wanted to be. So these don’t reflect the real facts that indicate the real science. And in this text, according to Russian and Armenian historians, Armenians were migrated by Russian to the Southern Caucasians and the information about the establishment of their first state is engaged.
Key Words: Armenians, Russian, Caucasians.
* Azerbaycan Milli Ilimler Akademisi, Nahcivan Bolmesi Kafkasya Tarihi Bolumu Baskani (Doktora: Ankara Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu)
Ermeni bilim adamlari Ermeni tarihini daha eskilere goturmek isteseler de gercekte Ermeni toplumunun eski tarihi hakkinda tam bir gorus birligi mevcut degildir ve karanlik kalmaktadir. Ermeni bilim adami Agop Melik Agopyan, diger adiyla yazmis oldugu “Samvel†adli eserinde Ermeni toplumunun tarihi hakkinda sunlari belirtmektedir:
“….Bizim tarihimizde halk tamamen unutulmustur. Biz Ermeni koylusunun nasil yasadigini bilmiyoruz.
“Agalariyla†hangi iliskide oldugunu, ne yiyip ne ictigini, ne tur elbise giydigini bilmiyoruz.
Biz Ermeni sanatkarlarinin ne ile ugrastiklarini, Ermeni tuccarlarinin hangi ulkelerle ticari iliskiler kurduklarini bile bilmiyoruz.
Bizim tarihimiz butun bunlar hakkinda susuyor… bizim tarihimizde, hatta halkimizin en azametli gucu olan kadinlarimiz hakkinda hicbir bilgi yoktur…1
Daha sonra o, “…Boylece, bizim kuru tarihimiz tarihciye cok az bilgi vermektedir.
Bizim eski edebiyatimiz kilise yazilarindan 2 oteye gidememistir…
Bizim eski edebiyatta yasam tarzlarinin, adetlerin, geleneklerin, ailenin ve toplumsal iliskilerin tasviri yoktur…†,3 diye belirtiyor.
Bu veya diger Ermeni tarihcileri de ornegin; Khorenli Moise, Toma Ardzrouni ve digerleri, kendi aralarinda Ermenilerin eski tarihi ve kokenleri konusunda fikir birligi icinde degillerdir. Bu da onlarin anayurtlarinin neresi oldugunu tartismali kilmaktadir.
Bazi tarihciler, Ermeni tarihini M.O. 2350 yilina, Nuh Tufanina kadar dayandirarak Nuh’un torununun torunu HAY ve HAYK ile basladigini iddia etseler de bu iddialar bilim adina gercekleri yansitmamaktadir.
Ayni zamanda, Ermenileri Urartulara, Trak-Frigya soyun, Guney Kafkasya irkina, Turan irkina, Hititlere vs. dayandiran benzeri gorusleri de destekleyici hicbir kanita rastlanmamaktadir. Bir diger deyisle, bunlar tarafindan temsil edildiklerini Ermenice’de bulduklari birkac soz benzerligine dayanarak ileri surenler varsa da bu varsayim taraftar bulamamistir.4
Ermeni tarihindeki celiskiye dikkat ceken Paul Henze’ye gore, Ermeni tarihinin incelenmesi kolay degildir. Bu tarih uzun, karmasIk, kismen karanlik ve genellikle munakasalidir.
Ermeni tarihi hemen hemen tamamen Ermeniler tarafindan yazilmistir. Cunku kendi tarihini yazan kimse onu yuceltmek ve onun tartismali notlarini objektif bir bicimde incelemekten kacinmak egilimindedir.
Ermenilerde bu durum ozellikle gorulmektedir ve XX. yuzyilin ortalarindan itibaren iyice ortaya cikmistir.5
Ermeniler, tarihlerini gordukleri gibi degil, gormek istedikleri gibi yazmis ve bunun propagandasini yapmislardir.
Kendi tarihlerini daha da eskilere goturerek dunya medeniyetini, yaziyi, astrolojiyi, bakir ve demir madenciligini kendilerinin kesfettigini ve dunyada insan hayatinin Sevan Golu 6 kiyilarindan basladigini iddia etmekte 7 ve ayrica Hiristiyanligi ilk kabul eden topluluk olarak ovunmektedirler. 8
Hai-Tahd 9 ideologlarindan olan ve asiri milliyetci gorusleri ile taninan Ermeni yazar Zori Balayan, Ermenistan’in baskenti Erevan’in yaklasIk 2729 yil 10 once insa edildigini iddia etmektedir. Balayan’a gore Erivan Roma ve Babil kadar antik bir kenttir.
O, Erivan toponimini aciklamaya calisarak soyle bir iddia ileri surmektedir:
“…Efsaneye gore, Nuh Peygamber Tufan’dan sonra ilk gordugu bir kara parcasina “Erevume†, yani “Gozukuyor†, diye bagirmis ve bu kara parcasinin adi Erevan olarak tarihe gecmistir…†Balayan, ayni zamanda satir arasinda Nuh Peygamberin Ermeni oldugunu da soylemektedir. 11
Dr. Hanrich Pudor, Ermenilerin Hiristiyan olmakla beraber Sami irkindan oldugunu, en goze batan niteliklerinin burunlarinin kambur, kalin ve kaba oldugunu;
L. Sufer, Ermenilerin Yahudiler ile birlikte Hititlerden geldigini;
W. S. Monroe, Ermenilerin irk bakimindan Iranli, Beluc ve Cingenelerle hisim olduklari, renklerinin beyazdan zeytin rengine kadar cesitli, sakallarinin lepiska veya kestane renginde, gozlerinin iri siyah ve mavi, burunlarinin Yahudilerinki gibi belirli sekilde cikintili oldugu ve bu sebepten dolayi kendilerine Hiristiyan Yahudiler denildigini one surmuslerdir. 12
Ermenilerin kim olduklarini ve nerede tesekkul bulduklarini Ermeni bilim adami Manuk Abekyan su sekilde belirtmektedir:
“…Ermeni halkinin mensei nedir, nasil ve ne zaman, nereden ve hangi yollardan buralara 13 gelmislerdir, Ermeni olmadan once ve sonra hangi topluluklarla iliskide bulunmuslardir, onlarin diline, etnik kokenlerine kimler nasil etki etmistir?
Bizim elimizde bunlari kanitlayan acik ve kesin bilgiler yoktur…†.14
Rus bilim adami V. L. Velicko, Ermenilerin tarihine ve menseine ait cok onemli bilgiler vermistir:
“… Ermeniler kimlerdir?
Onlarin asil mensei konusu cok az arastirilmistir.
Tarih onlarin Babil esareti devrinde ve Yerusalim’in 15 yikilmasindan sonra Yahudilerin buyuk bir kitlesi ile karistigini ispat ediyor.
Antropolojik bakimdan onlarin buyuk bir cogunlugu brakisefaldir, yani baslarinin eni uzunundan fazladir, kisakafalidir ve Shantr’in, Erkert’in, Pantyukov’un ve diger bilim adamlarinin arastirmalarindan anlasildigi gibi, bu cihetten dag Yahudilerine, hatta Sirogildanilere, yani Asurilere daha cok benziyorlar.
Prof. Dr. D. N. Anucin, Ermenilerin Ari kabilesi degil de, daha kesin olarak dil bakimindan Arilesmis bir kabile olduguna dikkat cekiyor. Butun bunlarin yani sira kendilerini Ermeni zannedenlerin hic de hepsi asil Ermeni kokenine has degildir.
Ermeni dergisi “Murc†, Ermenilerin diger halklari asimle etme basarilarindan bahsederek 1890’li yillarin sonunda asimle edilmis Cingenelerin Ermeniler arasinda cogunluk teskil ettigini gosteriyordu.
Kafkasya antropologu Dr. I. I. Pantyukov, buyuk Ermeni gruplari konusunda daha ilginc bir sonuca varmistir.
O, Turkiye’den yari vahsi gocmenlerin Tiflis’e geldikleri zaman firsattan yararlanarak bazi Turk Ermenisinin antropolojik olcusunu almistir. Sonuc itibariyla, onlarin buyuk bir kisminin vucut niteliklerine gore asil Kurtler olduklari kanisina varilmistir…†16
---------------------
1 Raffi, Samvel, s. 16.
2 Kilise yazilarinin diger adi Evangeliya’dir.
3 Raffi, Samvel, s. 15.
4 Ermeni tarihcilerinin celisen gorusleri icin bkz; Kamuran Gurun, Ermeni Dosyasi, s. 12, 16; Esat Uras, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, S. 22, 100, 101; A. Alper Gazigiray, Osmanli’dan Gunumuze Kadar VesIkalarla Ermeni Terorunun Kaynaklari, s. 12; Halil matin, Turkiye’nin Siyasi Tarihinde Ermeniler, Ermeni Olaylari.
5 Paul Henze, “Ermeni Siddetinin Kokenleri†, s. 173-174.
6 Tarihi adi “Gokce Golu†olan bu gol, Ermenilerce “Sevan Golu†olarak degistirilmistir.
7 Bu konuda daha genis bilgi icin bkz: “Kolibel Celovecesstva na Teritorii Istotoriceskoy Armenii: http://www.azg. Am/RU/20020108/2002010817.shtm.
8 M. Sagniyan, Vajnoye Sobitiye Istorii, Literaturnaya Gazeta, 13 Eylul 1978.
9 “Ermenilerin Davasi†veya “ErmeniUlusal Cikarlari†anlamina gelir.
10 Zori Balayan, 1984 tarihinde yayinlanan “Ocag†adli kitabinda, Erivan’in guya 2702 yil once insa edildigini iddia etmektedir. Kitabina gore, gunumuz acisindan degerlendirildiginde, Erivan’in insasi 2721 yil oncesine dayanir. Gercekte ise Erivan’in asil ismi Irevan olup, 1509-1510 yillarinda Sah Ismail Hatayi, veziri Revangulu Han’a bu topraklarda kale insa etmeyi emretmisti. 7 yil icersinde Zengi nehrinin kiyisinda insa edilen kale “Revan†olarak adlandirilmisti. Azerbaycan Turkcesinde halk dilinde “R†harfi ile baslayan adlarin onunde “I†harfi kullanildigi icin Revan kalesinin ismi de sonralar Irevan olarak degisime ugramistir.
11 Zori Balayan, Ocag, Erivan, Sovetekan Grog Yayinevi, 1984, s. 30, akt: Hatem Cabbarli, Turkiye’nin Ermenistan’daki Imaji, Ermeni Arastirmalari Dergisi, s. 145.
12 Sadi Kocas, Tarih Boyunca Ermeniler ve Turk-Ermeni Iliskiler, s. 42-43.
13 Yazar, “buralari†derken Kafkasya’yi kastediyor.
14 Manuk Abekyan, Istoriya Armyanskogo Literatura, s. 11.
15 Simdiki Kudus.
16 Vasili Lvovic Velicko, KAVKAZ. Russkoye Delo i Mejduplemenniye Voprosi, s.
Ozet
Simdiye kadar Turkiye’de Ermenilerin kokenleri ve Buyuk Ermenistan dusuncesi hep Turk kaynaklari dogrultusunda ele alindi. Bu calismada objektif degerini korumak acisindan genel olarak Rus ve Ermeni kaynaklarina istinat edildi. Acaba, konuya onlarin yaklasimlari nasildir? Gercek Ermeni tarihi ve onlarin kimlikleri konusunda bu tarihciler ne dusunmektedirler? Bu bakimdan calismaya bilim adina farkli bir acidan bakma amaci gudulmustur. Gercekte Ermeni tarihi Ermeni tarihcilerine gore de karanlik kalmaktadir. Bu nedenle Ermeniler bilimsellik acisindan yanilgiya dusmus ve tarihe kendi acilarindan bakmislardir. Genellikle, Ermeniler kendi tarihlerini gordukleri gibi degil, gormek istedikleri gibi yazmislardir ki bu yaklasim da bilim adina gercekleri yansitmiyor. Bu calismada Ermenilerin kimligi, onlarin Ruslar tarafindan Guney Kafkasya’ya gocurtuldukleri ve tarihte ilk devlet kuruluslari hakkinda bilgiler yer almaktadir.
Anahtar Kelimeler: Ermeniler, Rus, Kafkasya.
Abstract
Until now, the natives of Armenian an idea of “Great Armenia†embroidered only by Turkish welds. In this article, it has relied on the welds of Russian and Armenians to be more objective. I wonder about their impressions of this topic? What’s their thought about the right Armenian history and their identities? In the same corner it was aimed in this article to increase new scientific facts to the history. In fact the Armenian history even according to the Armenian historians is mystery. For this reason, Armenians comment mistakes in their scientific factual point of view and looked to the history from different side. Generally, Armenians didn’t write their history as it was but as they wanted to be. So these don’t reflect the real facts that indicate the real science. And in this text, according to Russian and Armenian historians, Armenians were migrated by Russian to the Southern Caucasians and the information about the establishment of their first state is engaged.
Key Words: Armenians, Russian, Caucasians.
* Azerbaycan Milli Ilimler Akademisi, Nahcivan Bolmesi Kafkasya Tarihi Bolumu Baskani (Doktora: Ankara Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu)
Ermeni bilim adamlari Ermeni tarihini daha eskilere goturmek isteseler de gercekte Ermeni toplumunun eski tarihi hakkinda tam bir gorus birligi mevcut degildir ve karanlik kalmaktadir. Ermeni bilim adami Agop Melik Agopyan, diger adiyla yazmis oldugu “Samvel†adli eserinde Ermeni toplumunun tarihi hakkinda sunlari belirtmektedir:
“….Bizim tarihimizde halk tamamen unutulmustur. Biz Ermeni koylusunun nasil yasadigini bilmiyoruz.
“Agalariyla†hangi iliskide oldugunu, ne yiyip ne ictigini, ne tur elbise giydigini bilmiyoruz.
Biz Ermeni sanatkarlarinin ne ile ugrastiklarini, Ermeni tuccarlarinin hangi ulkelerle ticari iliskiler kurduklarini bile bilmiyoruz.
Bizim tarihimiz butun bunlar hakkinda susuyor… bizim tarihimizde, hatta halkimizin en azametli gucu olan kadinlarimiz hakkinda hicbir bilgi yoktur…1
Daha sonra o, “…Boylece, bizim kuru tarihimiz tarihciye cok az bilgi vermektedir.
Bizim eski edebiyatimiz kilise yazilarindan 2 oteye gidememistir…
Bizim eski edebiyatta yasam tarzlarinin, adetlerin, geleneklerin, ailenin ve toplumsal iliskilerin tasviri yoktur…†,3 diye belirtiyor.
Bu veya diger Ermeni tarihcileri de ornegin; Khorenli Moise, Toma Ardzrouni ve digerleri, kendi aralarinda Ermenilerin eski tarihi ve kokenleri konusunda fikir birligi icinde degillerdir. Bu da onlarin anayurtlarinin neresi oldugunu tartismali kilmaktadir.
Bazi tarihciler, Ermeni tarihini M.O. 2350 yilina, Nuh Tufanina kadar dayandirarak Nuh’un torununun torunu HAY ve HAYK ile basladigini iddia etseler de bu iddialar bilim adina gercekleri yansitmamaktadir.
Ayni zamanda, Ermenileri Urartulara, Trak-Frigya soyun, Guney Kafkasya irkina, Turan irkina, Hititlere vs. dayandiran benzeri gorusleri de destekleyici hicbir kanita rastlanmamaktadir. Bir diger deyisle, bunlar tarafindan temsil edildiklerini Ermenice’de bulduklari birkac soz benzerligine dayanarak ileri surenler varsa da bu varsayim taraftar bulamamistir.4
Ermeni tarihindeki celiskiye dikkat ceken Paul Henze’ye gore, Ermeni tarihinin incelenmesi kolay degildir. Bu tarih uzun, karmasIk, kismen karanlik ve genellikle munakasalidir.
Ermeni tarihi hemen hemen tamamen Ermeniler tarafindan yazilmistir. Cunku kendi tarihini yazan kimse onu yuceltmek ve onun tartismali notlarini objektif bir bicimde incelemekten kacinmak egilimindedir.
Ermenilerde bu durum ozellikle gorulmektedir ve XX. yuzyilin ortalarindan itibaren iyice ortaya cikmistir.5
Ermeniler, tarihlerini gordukleri gibi degil, gormek istedikleri gibi yazmis ve bunun propagandasini yapmislardir.
Kendi tarihlerini daha da eskilere goturerek dunya medeniyetini, yaziyi, astrolojiyi, bakir ve demir madenciligini kendilerinin kesfettigini ve dunyada insan hayatinin Sevan Golu 6 kiyilarindan basladigini iddia etmekte 7 ve ayrica Hiristiyanligi ilk kabul eden topluluk olarak ovunmektedirler. 8
Hai-Tahd 9 ideologlarindan olan ve asiri milliyetci gorusleri ile taninan Ermeni yazar Zori Balayan, Ermenistan’in baskenti Erevan’in yaklasIk 2729 yil 10 once insa edildigini iddia etmektedir. Balayan’a gore Erivan Roma ve Babil kadar antik bir kenttir.
O, Erivan toponimini aciklamaya calisarak soyle bir iddia ileri surmektedir:
“…Efsaneye gore, Nuh Peygamber Tufan’dan sonra ilk gordugu bir kara parcasina “Erevume†, yani “Gozukuyor†, diye bagirmis ve bu kara parcasinin adi Erevan olarak tarihe gecmistir…†Balayan, ayni zamanda satir arasinda Nuh Peygamberin Ermeni oldugunu da soylemektedir. 11
Dr. Hanrich Pudor, Ermenilerin Hiristiyan olmakla beraber Sami irkindan oldugunu, en goze batan niteliklerinin burunlarinin kambur, kalin ve kaba oldugunu;
L. Sufer, Ermenilerin Yahudiler ile birlikte Hititlerden geldigini;
W. S. Monroe, Ermenilerin irk bakimindan Iranli, Beluc ve Cingenelerle hisim olduklari, renklerinin beyazdan zeytin rengine kadar cesitli, sakallarinin lepiska veya kestane renginde, gozlerinin iri siyah ve mavi, burunlarinin Yahudilerinki gibi belirli sekilde cikintili oldugu ve bu sebepten dolayi kendilerine Hiristiyan Yahudiler denildigini one surmuslerdir. 12
Ermenilerin kim olduklarini ve nerede tesekkul bulduklarini Ermeni bilim adami Manuk Abekyan su sekilde belirtmektedir:
“…Ermeni halkinin mensei nedir, nasil ve ne zaman, nereden ve hangi yollardan buralara 13 gelmislerdir, Ermeni olmadan once ve sonra hangi topluluklarla iliskide bulunmuslardir, onlarin diline, etnik kokenlerine kimler nasil etki etmistir?
Bizim elimizde bunlari kanitlayan acik ve kesin bilgiler yoktur…†.14
Rus bilim adami V. L. Velicko, Ermenilerin tarihine ve menseine ait cok onemli bilgiler vermistir:
“… Ermeniler kimlerdir?
Onlarin asil mensei konusu cok az arastirilmistir.
Tarih onlarin Babil esareti devrinde ve Yerusalim’in 15 yikilmasindan sonra Yahudilerin buyuk bir kitlesi ile karistigini ispat ediyor.
Antropolojik bakimdan onlarin buyuk bir cogunlugu brakisefaldir, yani baslarinin eni uzunundan fazladir, kisakafalidir ve Shantr’in, Erkert’in, Pantyukov’un ve diger bilim adamlarinin arastirmalarindan anlasildigi gibi, bu cihetten dag Yahudilerine, hatta Sirogildanilere, yani Asurilere daha cok benziyorlar.
Prof. Dr. D. N. Anucin, Ermenilerin Ari kabilesi degil de, daha kesin olarak dil bakimindan Arilesmis bir kabile olduguna dikkat cekiyor. Butun bunlarin yani sira kendilerini Ermeni zannedenlerin hic de hepsi asil Ermeni kokenine has degildir.
Ermeni dergisi “Murc†, Ermenilerin diger halklari asimle etme basarilarindan bahsederek 1890’li yillarin sonunda asimle edilmis Cingenelerin Ermeniler arasinda cogunluk teskil ettigini gosteriyordu.
Kafkasya antropologu Dr. I. I. Pantyukov, buyuk Ermeni gruplari konusunda daha ilginc bir sonuca varmistir.
O, Turkiye’den yari vahsi gocmenlerin Tiflis’e geldikleri zaman firsattan yararlanarak bazi Turk Ermenisinin antropolojik olcusunu almistir. Sonuc itibariyla, onlarin buyuk bir kisminin vucut niteliklerine gore asil Kurtler olduklari kanisina varilmistir…†16
---------------------
1 Raffi, Samvel, s. 16.
2 Kilise yazilarinin diger adi Evangeliya’dir.
3 Raffi, Samvel, s. 15.
4 Ermeni tarihcilerinin celisen gorusleri icin bkz; Kamuran Gurun, Ermeni Dosyasi, s. 12, 16; Esat Uras, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, S. 22, 100, 101; A. Alper Gazigiray, Osmanli’dan Gunumuze Kadar VesIkalarla Ermeni Terorunun Kaynaklari, s. 12; Halil matin, Turkiye’nin Siyasi Tarihinde Ermeniler, Ermeni Olaylari.
5 Paul Henze, “Ermeni Siddetinin Kokenleri†, s. 173-174.
6 Tarihi adi “Gokce Golu†olan bu gol, Ermenilerce “Sevan Golu†olarak degistirilmistir.
7 Bu konuda daha genis bilgi icin bkz: “Kolibel Celovecesstva na Teritorii Istotoriceskoy Armenii: http://www.azg. Am/RU/20020108/2002010817.shtm.
8 M. Sagniyan, Vajnoye Sobitiye Istorii, Literaturnaya Gazeta, 13 Eylul 1978.
9 “Ermenilerin Davasi†veya “ErmeniUlusal Cikarlari†anlamina gelir.
10 Zori Balayan, 1984 tarihinde yayinlanan “Ocag†adli kitabinda, Erivan’in guya 2702 yil once insa edildigini iddia etmektedir. Kitabina gore, gunumuz acisindan degerlendirildiginde, Erivan’in insasi 2721 yil oncesine dayanir. Gercekte ise Erivan’in asil ismi Irevan olup, 1509-1510 yillarinda Sah Ismail Hatayi, veziri Revangulu Han’a bu topraklarda kale insa etmeyi emretmisti. 7 yil icersinde Zengi nehrinin kiyisinda insa edilen kale “Revan†olarak adlandirilmisti. Azerbaycan Turkcesinde halk dilinde “R†harfi ile baslayan adlarin onunde “I†harfi kullanildigi icin Revan kalesinin ismi de sonralar Irevan olarak degisime ugramistir.
11 Zori Balayan, Ocag, Erivan, Sovetekan Grog Yayinevi, 1984, s. 30, akt: Hatem Cabbarli, Turkiye’nin Ermenistan’daki Imaji, Ermeni Arastirmalari Dergisi, s. 145.
12 Sadi Kocas, Tarih Boyunca Ermeniler ve Turk-Ermeni Iliskiler, s. 42-43.
13 Yazar, “buralari†derken Kafkasya’yi kastediyor.
14 Manuk Abekyan, Istoriya Armyanskogo Literatura, s. 11.
15 Simdiki Kudus.
16 Vasili Lvovic Velicko, KAVKAZ. Russkoye Delo i Mejduplemenniye Voprosi, s.
No comments:
Post a Comment